Istotą spedycji jest wykonywanie czynności niezbędnych do przeprowadzenia transportu określonego towaru. Podstawowe regulacje dotyczące umowy spedycji zawarte są w art. 794 – 804 kodeksu cywilnego.
Obowiązki spedytora
Podstawowym obowiązkiem spedytora jest wysyłanie lub odbiór przesyłek albo wykonywanie innych usług związanych z przewozem towaru (art. 794 § 1 k.c.).
Komentarz
W praktyce większość małych firm spedycyjnych, działających głównie jako przewoźnicy, prowadzi taką działalność w ograniczonym zakresie. Dla takiej działalności, typowymi usługami spedycyjnymi są miedzy innymi:
- udzielanie porad w zakresie przygotowania transportu,
- sporządzanie i kompletowanie dokumentów,
- zawieranie z przewoźnikami umów o przewóz,
- określenie rodzaju środka transportu,
- monitorowanie spraw związanych z realizacją transportu towaru,
- ubezpieczanie towaru.
Istnieją również duże firmy spedycyjne, które działają wyłącznie w powyższym zakresie. Firmy te w większości nie dysponują własną flotą i nie mają licencji wspólnotowej na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego. Ich odpowiedzialność kształtowana jest przez art. 794 k.c. i następne.
Odpowiedzialność spedytora
Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, jeżeli ponosi winę w wyborze (art. 799 k.c.).
Komentarz
Spedytor może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej (podwykonawcy: przewoźnikowi lub kolejnemu spedytorowi), gdyż wynika to z istoty umowy spedycji. Spedytor, przy wykonywaniu swoich obowiązków, zobowiązany jest do należytej staranności, jaka wynika z zawodowego charakteru tej działalności (art. 355 § 2 k.c.). W praktyce wiąże się to z powierzeniem wykonania usługi takim przewoźnikom i dalszym spedytorom, którzy z uwagi na ich profesjonalizm zasługują na zaufanie (dają gwarancję wykonania zlecenia, posiadają odpowiednie pojazdy dla przewozu towaru, itp.).
Wina w wyborze (art. 429 k.c.) polega na braku staranności w wyborze podwykonawcy (przewoźnika lub kolejnego spedytora), któremu spedytor powierza wykonanie przewozu towaru. Dla określenia winy w wyborze ważne jest wystąpienie uchybienie co do wyboru właściwej osoby oraz istnienie uprawnienia do samodzielnego działania podwykonawcy, któremu powierzono wykonanie przewozu.
Wspomniane uchybienie może przejawiać się np. nie upewnieniem się, że przewoźnik-podwykonawca dysponuje środkami transportu odpowiednimi do przewozu towaru, ma odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia do prowadzenia działalności transportowej, ma odpowiednie ubezpieczenie, itp.
Istnienie winy spedytora w wyborze podwykonawcy powoduje, że spedytor jest odpowiedzialny za podwykonawcę. Ponosi wtedy odpowiedzialność za swoje działanie, które wynika z braku staranności w wyborze tego podwykonawcy. W takim przypadku warto jest zabezpieczyć się odpowiednim ubezpieczeniem (OC spedytora).
Jeżeli spedytor sam dokonuje przewozu (środkami własnymi), przejmuje prawa i obowiązki przewoźnika (art. 800 k.c.) – odpowiada w takim przypadku jak przewoźnik a jego odpowiedzialność wynika z Konwencji CMR.
Zwolnienie spedytora z odpowiedzialności
Spedytor nie jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, jeżeli nie ponosi winy w wyborze (art. 799 k.c.).
Komentarz
Spedytor nie poniesie odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że dołożył należytej staranności przy wyborze przewoźników i dalszych spedytorów, tzn. powierzył wykonanie usługi takim przewoźnikom i dalszym spedytorom, którzy z uwagi na ich profesjonalizm zasługują na zaufanie (dają gwarancję wykonania zlecenia, posiadają odpowiednie pojazdy dla przewozu towaru, itp.).
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 27 stycznia 2004 r. (sygn. akt II CK 389/02, Biuletyn SN 2004/6/8) należyta staranność spedytora jest zachowana, jeśli wykaże on, że powierzył określone usługi przewozowe przewoźnikowi, którego profesjonalizm i jakość świadczonych usług budziły zaufanie.
Spedytor nie ponosi również odpowiedzialności za ubytek nieprzekraczający granic ustalonych we właściwych przepisach, określających tzw. „normy ubytków naturalnych”, a w braku takich przepisów – „granic zwyczajowo przyjętych”. Ubytek naturalny związany jest z właściwościami chemicznymi lub fizycznymi przesyłki – np. zmiana objętości, czy ciężaru niektórych towarów. Zmiana w przesyłce, która mieści się w ramach normy nie jest uważana za szkodę w przesyłce.
W praktyce, w większości przypadków szkód powstałych w czasie przewozu przez podwykonawców(zawodowych przewoźników) nie ma prawnych podstaw do stwierdzenia istnienia odpowiedzialności spedytora, tym samym za takie szkody zakłady ubezpieczeń nie wypłacają odszkodowań z ubezpieczenia OCS.
Szczególne przypadki istnienia odpowiedzialności spedytora
Jak już pisałem na wstępie, spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze (art. 799 k.c.)
Co w przypadku, gdy spedytor zostaje wpisany w poz. 16 listu CMR?
Przez wpisanie spedytora w poz. 16 listu CMR, spedytor wchodzi w stosunek prawny jako tzw. przewoźnik umowny i poniekąd automatycznie staje się przewoźnikiem. Jego odpowiedzialność nie wynika już z art. 794 k.c. i następnych a kształtowana przez Konwencję CMR. I nie ma tutaj znaczenia, czy spedytor posiada własne środki transportowe i licencję na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego.
W przypadku powstania szkody w czasie transportu realizowanego przez podwykonawcę (zawodowego przewoźnika), taki spedytor nie odpowiada zatem za swoich podwykonawców na podstawie art. 799 k.c. a na podstawie art. 3 Konwencji CMR.
W przypadku otrzymania roszczenia odpowiada on więc w pierwszej kolejności i nie może przenieść swojej odpowiedzialności na przewoźnika sukcesywnego (faktycznego). Taką odpowiedzialność może przenieść dopiero po dokonaniu kompensaty szkody lub po otrzymaniu wyroku sądowego. W przypadku otrzymaniu pozwu o wyrównanie szkody, przysługuje mu wprawdzie prawo przypozwania przewoźnika sukcesywnego (dalszego) faktycznie odpowiedzialnego za szkodę, ale podmiot przypozwany nie staje się z mocy prawa uczestnikiem postępowania i może nie wziąć udziału w sporze.
W kolejnych artykułach obszerniej opiszę prawne aspekty odpowiedzialności cywilnej spedytora i zagrożenia, jakie niesie za sobą prowadzenie działalności spedycyjnej.
Zachęcam do zapoznania się z najnowszym artykułem pt. "OC spedytora - zagrożenia i jak się przed nimi bronić".
| Skomentuj » |
etransport.pl - nie ponosi odpowiedzialności za treść wypowiedzi zamieszczanych przez użytkowników Forum i autorów publikacji na stronach parking.etransport.pl. Osoby zamieszczające wypowiedzi i publikacje naruszające prawo lub prawem chronione dobra osób trzecich mogą ponieść z tego tytułu odpowiedzialność karną lub cywilną.
Przeczytaj inne teksty CDS
CDS o sobie
